Nu de verschillende politieke partijen volop zichtbaar in de media zijn, schitteren de vrouwen van afwezigheid.
Feit is dat er op dit moment 58 vrouwelijke kamerleden zijn, tegenover 92 mannen. Dat de vrouwen niet onderdoen voor de mannen, weten we. Dat het gebrek aan vrouwen een probleem is, ook. Maar hoe los je het op?
We vroegen het Kathalijne Buitenweg van GroenLinks, Carola Schouten van de ChristenUnie, Stientje van Veldhoven van D66 en Marianne Thieme van Partij voor de Dieren.
Tien voorbeelden van zaken die kunnen bijdragen aan de emancipatie van de vrouw (en vaak ook andere minderheden) in de Nederlandse politiek:
1. Simpel: ben je vrouw? Ga de politiek in
Dat advies geeft Carola Schouten, sinds 2011 in de politiek actief. “Je kunt niet wachten totdat partijen zomaar uit het niets bedenken dat jij wel in de politiek zou willen. Daar moet je toch echt wat voor doen.”
Het is een open deur, een no-brainer, maar toch gebeurt het te weinig. Marianne Thieme: “Ik snap dat er voor veel mensen een drempel is, omdat ze denken: ‘Ja, pfoe, die politiek’. Er is een vertrouwenscrisis tussen de bevolking en politiek. Mensen hebben weinig vertrouwen in de traditionele politieke partijen en sluiten zich daardoor minder snel bij ze aan.”
“Dat had ik ook, maar ik ben toen samen met een ander een eigen partij begonnen. Sindsdien weten meer en meer vrouwen ons te vinden. Je kunt je natuurlijk aansluiten bij iedere partij waarvan je denkt: die past bij mij. Je moet het niet bij dat gevoel van ongenoegen laten zitten”, stelt Thieme.
2. Partijen moeten vrouwelijke partijleden actiever vragen voor functies
De eerste vrouw van de ChristenUnie denkt dat vrouwen zich niet zo snel aanmelden, en dat er daarbij een rol ligt voor de partij. “Ze wachten toch sneller af totdat ze voor zo’n functie gevraagd worden. Daar kunnen politieke partijen rekening mee houden, dat ze vrouwen bewuster benaderen”, stelt Schouten.
Die schroom hebben veel mannen niet. Schouten: “Ik kan me nog herinneren dat minister Zalm zei: 'Als ik een man bel voor een vacature heeft hij al ja gezegd voordat ik de vraag heb gesteld, een vrouw moet er altijd over nadenken.' Ik denk dat daar wel een kern van waarheid in zit.”
Ook Van Veldhoven herkent zichzelf erin. “Vrouwen denken vaak eerder: is dat wel iets voor mij, hoe gaat dat dan? Ik kan alleen maar zeggen dat je er pas achter komt door het gewoon te doen.”
3. Vrouwen moeten meer uitkomen voor hun ambitie
Dat partijen op zoek moeten naar kandidaten, snapt Kathalijne Buitenweg wel. “Het kan ook moeilijk zijn om jezelf naar voren te schuiven. Ik was de nummer twee in Europa en vond het moeilijk om te zeggen dat ik de eerste plek ambieerde. Ik wilde vooral geen frictie met mijn collega’s.”
Zit je eenmaal in de politiek, spreek je dan ook uit. “Ik denk dat veel vrouwen bang zijn voor de strijd die het oplevert, in tegenstelling tot mannelijke types. Ze willen het toch graag allemaal wat gemoedelijker houden tussen de collega’s”, aldus de politica.
4. Zorg voor meer rolmodellen
Van Veldhoven werd niet bewust gevraagd voor haar rol als eerste vrouw op de kieslijst.
Tijdens een lunch met Sofie in ‘t Veld - één van haar rolmodellen - vroeg ze haar: wáár komen al die mensen op de kieslijst vandaan? “Ik kwam niet uit een politieke familie of iets dergelijks. Ze vertelde me dat je je er gewoon voor aan kunt melden, maar dat alleen jonge, ambitieuze mannen dat deden.”
“Ik zei meteen: waarom zou ik geen politica kunnen worden? Eenmaal thuis zei ik tegen mijn man: je raadt nooit wat ik nu gedaan heb. We hebben het thuis allemaal prima kunnen regelen. Die persoonlijke aansporing van Sofie was voor mij de trigger.”
5. Laatste redmiddel: een quotum
“Het is natuurlijk wel een brevet van onvermogen als je dit moet afdwingen. Waarschijnlijk kun je meer vrouwen trekken met een cultuurverandering of politiek op zo’n manier bedrijven dat het wél andere groepen aanspreekt, zoals de vrouw”, stelt Thieme.
Als er dan écht niets werkt is er het quotum. “Tja, quota. We moeten echt niet onderschatten hoe groot het verschil nog is als het gaat om gelijke beloning, kansen. Dus ik begrijp heel goed dat er wordt nagedacht over quota in verschillende bedrijfstakken. Het moet ook ingevoerd worden als het niet anders kan, maar in de politiek heeft de kiezer het natuurlijk voor het zeggen wat mij betreft.”
6. Stop als partij met denken dat er geen geschikte vrouwelijke kandidaten zijn
Thieme: “Als het om emancipatie van de vrouw gaat, hoor ik meestal: maar het gaat toch om de beste persoon? Of de achtergrond die iemand heeft? Natuurlijk, dat is ook zo. Maar als je kijkt naar de politiek, mag je er toch vanuit gaan dat er net zoveel geschikte mannen als vrouwen zijn?”
Waarom staan die dan niet op één, vraagt Thieme zich af. “Het feit dat PvdA nog nóóit een vrouwelijke lijsttrekker heeft gehad. En het CDA ook niet. En de VVD ook niet. Dan kun je toch niet zeggen, nou ja, ach, er waren geen vrouwen beschikbaar? Het partijbestuur bestaat bijvoorbeeld uit alleen maar mannen, die uit hun eigen netwerk putten”
Buitenweg heeft nog een andere verklaring: "Het heeft alles te maken met beelden die bestaan, ook vaak in ons eigen hoofd, over hoe een leider eruitziet. Die zijn gebaseerd op hoe het nu eenmaal al jaren gaat. Witte mannen van boven de veertig jaar hebben zo een streepje voor. Mensen zeggen vaak: ik wil op mijn eigen kwaliteiten beoordeeld worden. Ja, dat wil ik ook. Maar vooroordelen zijn van invloed op wie als meest geschikt wordt beoordeeld."
Door je als man en vrouw bewust te zijn van deze vooroordelen kun je ze 'kantelen'. aldus de politica.
7. Als je de keuze hebt, kies dan voor de vrouw
Marianne Thieme, Sylvana Simons en Ancilla van de Leest zijn op dit moment de enige vrouwelijke partijleiders. “Stel dat een man en vrouw even geschikt zijn voor de baan, zeg dan als partij een keer: dan gaan we nu eens voor de vrouw", aldus Thieme. "Dat klinkt best logisch, maar ik zie het nog niet terugkomen op de lijst.”
8. Maak de omstandigheden makkelijker voor vrouwen
“Ik ben de enige fractievoorzitter die gebruik heeft kunnen maken van zwangerschapsverlof”, zo legt Thieme uit. “Je zou toch denken dat dat al lang ingevoerd zou moeten zijn, maar de Tweede Kamer kende het nog niet tot 2006.”
“Als je wegging vanwege een zwangerschap, was er niemand die het werk kon overnemen. Jouw plek in de Tweede Kamer bleef gewoon leeg. En dat is natuurlijk voor een partij, die iedere zetel nodig heeft, best wel bezwaarlijk.”
Het geeft volgens Thieme aan dat de Tweede Kamer achterloopt. “Als dit soort dingen al niet aangepast zijn naar deze tijd, dan kun je je voorstellen dat de grote partijen die het de afgelopen jaren voor het zeggen hebben gehad in de Kamer ook niet zo modern zijn.”
Dit hoef je niet te accepteren, aldus de politica van de partij waarbij dit soort onderwerpen naar eigen zeggen niet spelen. “Ik zou zeker in je eigen partij hier een debat over beginnen als het speelt.”
9. Verander de toon van het debat
“We doen de politiek ontzettend te kort als het een door mannen gedomineerd bolwerk blijft”, zegt Thieme, die uit eigen ervaring put. “Toen in 2010 de helft van de fractievoorzitters vrouw was (Femke Halsema, Mariëtte Hamer, Agnes Kant, Rita Verdonk en Thieme, red.), hadden we andere debatten dan nu. Meer vanuit ideologie gedreven.”
De manier van debatteren vandaag de dag zou volgens Thieme een reden kunnen zijn waarom vrouwen geen zin hebben in de politiek, of een eerste positie. “De mannelijke manier: veel compromissen, kortetermijndenken, wedstrijdjes ver-plassen… Ik zie dat veel vrouwen daarvan terugschrikken. Niet allemaal, je kunt ze niet generaliseren. Vrouwen die zeggen: dit is niet mijn manier van politiek bedrijven.”
10. Als kiezer: stem op een vrouw
Van Veldhoven vindt het een goed signaal wanneer mensen op een vrouw stemmen. “Ik hoor het ook wel vaker, mensen die op mij stemmen omdat ik de eerste vrouw op de lijst ben. Ik zie het niet zozeer als een stem op de eerste vrouw, maar meer als een stem voor meer vrouwen in de politiek.”
Door op een vrouw te stemmen geef je volgens de politici allereerst een signaal af aan de partij in kwestie. En dat niet alleen, er komen daadwerkelijk meer vrouwen in de Kamer met voorkeursstemmen wanneer je voor een vrouw lager op de kieslijst kiest.